Choroba Hashimoto – co oznacza rozpoznanie i jakie są jej przyczyny?
Nazwa choroby wywodzi się od nazwiska japońskiego chirurga Hakaru Hashimoto, który pierwszy opisał przypadki jej występowania. Miało to miejsce ponad sto lat temu (1912 rok). Choroba Hashimoto ma podłoże autoimmunologiczne. Oznacza to, że przyczyną jej powstania jest niszczenie zdrowej tarczycy przez wytwarzane przez organizm Pacjenta przeciwciała przeciwtarczycowe. Ostatecznie prowadzi to do niedoczynności tarczycy.
Częstość występowania choroby Hashimoto
Choroba Hashimoto występuje coraz częściej. W związku z tym coraz częściej rozpoznajemy również niedoczynność tarczycy. Choroba Hashimoto i niedoczynność tarczycy występują kilka razy częściej u kobiet niż u mężczyzn (około 5% dorosłych kobiet i około 1% mężczyzn). Częściej rozpoznajemy ją u Pacjentów z innymi chorobami autoimmunologicznymi (np. celiakia, cukrzyca typu 1, bielactwo, niedokrwistość Addisona i Biermera).
Objawy choroby Hashimoto
Wraz z postępującym niszczeniem tarczycy przez przeciwciała przeciwtarczycowe dochodzi do stopniowego rozwoju objawów niedoczynności tarczycy. W związku z tym Pacjent często nie zauważa ich obecności w początkowym okresie. Dodatkowo zazwyczaj występuje tylko część z nich, u niektórych Pacjentów np. jedynie wzrost masy ciała albo zaburzenia miesiączkowania. Wśród objawów niedoczynności tarczycy można wymienić:
- wzrost masy ciała
- uczucie zimna
- zmęczenie/senność,
- zaparcia
- zaburzenia koncentracji, pamięci
- depresja
- zaburzenia miesiączkowania
- zwolnienie czynności serca
- sucha skóra, wypadanie włosów
Dodatkowo jeśli współistnieje wole (powiększona tarczyca) Pacjent może odczuwać uczucie ucisku w okolicy szyi, kłopotów z przełykaniem i oddychaniem.
Diagnostyka choroby Hashimoto
Potwierdzeniem rozpoznania choroby Hashimoto jest stwierdzenie podwyższonego stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych u Pacjenta z niedoczynnością tarczycy. Sprawdzamy dwa przeciwciała: przeciwko peroksydazie tarczycowej (ATPO) i przeciwko tyreoglobulinie (ATG). Należy pamiętać, że u niektórych osób wzrost stężenia w/w przeciwciał może być przemijający i nie prowadzić do niedoczynności tarczycy. W miarę rozwoju niedoczynności tarczycy obserwujemy stopniowy spadek stężenia hormonów tarczycy (FT4 i FT3) i wzrost stężenia TSH. Zazwyczaj w pierwszym okresie stwierdza się jedynie wzrost stężenia TSH, które początkowo znajduje się długo w zakresie normy, ale blisko jej górnej granicy lub nieco powyżej. Mamy tutaj do czynienia z subkliniczną niedoczynnością tarczycy. Jest to szczególnie istotne u kobiet planujących ciążę i będących w ciąży ponieważ może prowadzić do powikłań (np. poronienie). Okresowe oznaczenia stężeń TSH należy również wykonywać u osób, u których w rodzinie stwierdzono chorobę Hashimoto i osób z innymi chorobami autoimmunologicznymi. Kolejnym badaniem jest usg tarczycy, w którym stwierdzamy typowe zmiany dla procesu autoimmunologicznego: hipoechogeniczność, zwłóknienia, zmniejszenie objętości tarczycy. W badaniach laboratoryjnych można stwierdzić zwiększone stężenie cholesterolu i niedokrwistość.
Leczenie choroby Hashimoto
Leczymy niedoczynność tarczycy, nie ma niestety możliwości zapobiegania jej rozwojowi w przypadku stwierdzenia jedynie podwyższonego stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych przy prawidłowych stężeniach hormonów tarczycy. Jeśli rozwija się niedoczynność tarczycy podajemy preparaty tyroksyny w stopniowe zwiększanych dawkach. Lekarz ustala dawkę początkową oraz dostosowuje kolejne dawki do zapotrzebowania na podstawie oceny stanu Pacjenta (poprawy klinicznej, ustępowania objawów) oraz oceny stężenia hormonów (głównie TSH). Tyroksynę należy przyjmować regularnie, najlepiej o tej samej porze, rano, na czczo, około 30–60 minut przed posiłkiem. W przypadku stwierdzenia zmian jedynie w TSH decyzja o leczeniu podejmowana jest indywidulnie. Lekarz bierze pod uwagę m.in. wiek Pacjenta, objawy, plany dotyczące ciąży. Należy pamiętać, że wchłanianie leku może być upośledzone w wyniku działania niektórych leków. Przykładem są preparaty wapnia i żelaza, które należy przyjmować co najmniej 4 godziny po przyjęciu tyroksyny.
Na co powinien zwrócić uwagę Pacjent z chorobą Hashimoto
- kobieta planujące ciąże lub będące w ciąży muszą pamiętać o konieczności zwiększenia dawki w momencie, w którym dowiedzą się o ciąży. Dawka powinna zostać zwiększona o 20-30%. Po wykonaniu dodatkowych badań lekarz powinien dalej monitorować leczenie i odpowiednio dostosowywać dawki.
- u Pacjentów z chorobą Hashimoto ryzyko wystąpienia innej choroby autoimmunologicznej jest zdecydowanie wyższe. Np. celiakia występuje u około 6% Pacjentów z chorobą Hashimoto (średnia częstość wśród zdrowych ludzi wynosi około 1%). Dlatego w przypadku pojawienia się dodatkowych objawów (zmiany skórne, bóle stawowe, wypadanie włosów) lub odchyleń w badaniach laboratoryjnych (niedokrwistość, zwiększone stężenie cukru) należy to natychmiast zgłosić lekarzowi.
- Nie ma zaleceń dotyczących ograniczeń w przyjmowaniu codziennej dawki jodu u Pacjentów z chorobą Hashimoto. Np. stosujemy normalną sól sklepową zawierającą jod, nie ma potrzeby zmiany na sól bezjodową
- nie ma zaleceń dotyczących zmiany diety na dietę bezglutenową u chorych na chorobą Hashimoto, którzy nie mają choroby trzewnej oraz nietolerancji glutenu. Dopiero rozpoznanie jednej z tych dwóch chorób jest wskazaniem do zmiany diety.
- nie stosujemy płynu Lugola w leczeniu (ostatnio pojawiają się informacje o przyjmowaniu płynu Lugola przez niektóre osoby z chorobą Hashimoto).
dr n. med. Piotr Miśkiewicz
